14 Soruda Köpek Eğitimi
Köpek Eğitimi için bilmeniz gereken 14 altın kural.
1) Eğitim sonrası köpeğimi tasmasız gezdirebilir miyim?
Hiç bir köpek ne kadar iyi eğitilmiş olursa olsun güvenli olmayan yerlerde tasması açılarak dolaştırılma malıdır. Size hiç bir eğitimci köpeğiniz her çağrıldığında geleceğine dair bir garanti veremez. Köpeğiniz iyi eğitildiği takdirde yüzde seksen veya doksan komutlarınıza uyabilir fakat bir aciliyet durumunda geri kalan yüzde onluk bölümde komutunuza uymayabilir ve çağrıldığında gelmeyebilir ve bu esnada da istenmeyecek bir olaya maruz kalınabilir. Bazı köpek sahipleri köpeklerinin eğitimli olduğunu, onun için de gezdirirken bağlamaya gerek duymadıklarını söylerler. Köpeğinizin eğitimli olup olmadığını etrafınızdaki insanlara göstermek zorunda değilsiniz, eğer böyle bir isteğiniz varsa bunu kapalı yerlerde ve ilgili müsabakalarda yapabilirsiniz. Toplum içinde etrafınızdaki insanları düşünmek, köpek sevmeyenlerin olacağını bilmek zorundasınızdır. Köpeğiniz insanları rahatsız etmese de köpekden korkan bir insan için etrafında başıboş gezen bir köpek görmek onu tedirgin edebilir. Sokaklar başıboş sokak köpekleri ile doluyken sizin köpeğinizin neden bağlanacağını söyleyebilseniz de sizin köpeğiniz bir rotweiler, doberman, alman çobanı veya daha başka iri bir ırksa ve sokaklardaki başıboş köpeklere benzemiyorsa insanlar için çok daha tedirgin ve rahatsız edici olurlar.
2) Köpeğimin eğitimi bittikten sonra ömür boyu bu eğitimini kullanabilecekmi? Eğitimci tarafından verilen eğitim garantili midir?
Hiçbir köpek eğitimi garantili değildir. Köpeğiniz çok iyi eğitilmiş olabilir fakat köpek sahibi bu eğitimi devam ettirmek zorundadır. Köpeğin öğrendiği davranışlar onun ömrü boyunca pekiştirilmelidir. Bunu yaparken de eğitimin kuralları bilinmeli ve köpeğe ona göre davranılmalıdır. Eğer köpeğinizi bir eğitmen eğitmişse size eğitimin nasıl olduğunu göstermeli ve sizin ileride köpeğinize nasıl davranacağınızı, köpeğinizin öğrendiği davranışları devam ettirebilmesi için nasıl pekiştireceğinizi öğretmelidir.
3) Temel itaat ile ileri itaat eğitimi arasında ne fark vardır? Sadece temel itaat eğitimi köpeğe yeterli değil midir?
Klasik köpek eğitimi negatif pekiştirme ile tasmalarla köpek zorlanarak yapılır. Negatif pekiştirmeyi uygulayabilmeniz için tasma kullanmak zorundasınızdır. Köpeğe öğretilen davranışlar tasma bağlı iken yapılır ve köpek davranışları yapmayı öğrenir, yapmadığı zaman tasma ile uyarılır, negatif pekiştirme kullanılır. Türkiye’de klasik eğitmcilerin çoğu köpeğin bu davranışları ilk öğrendiği ve tasması takılı olarak uyguladığı zamana temel itaat eğitimi demekdedir. Daha sonra köpeğin öğrendiği davranışların tasmasız olarak yapılması istenir, buna da ileri itaat eğitimi demekdedirler. Köpek sahibi isterse ileri itaat eğitimini aldırmayabilir. Çünkü klasik yöntemle köpek eğitenler eğitimi temel ve ileri olarak ikiye ayırmakda ve her birini ayrı olarak ücretlendirmektedirler.
İleri seviye itaat eğitiminde köpek temel itaat eğitminde öğrendiği davranışlar dışında da bazı istenilen davranışları uyguladığı gibi temel itaat eğitimde öğrendiği davranışları da her koşulda uygulamalıdır. Temel itaat eğitimi sadece tasmalı ve tasmasız olarak yapılan eğitim diyerek ayrılmaz.
4) Pozitif köpek eğitimi operant şartlandırma kullanılarak yapıldığından köpek öğretilmek istenilen davranışı yapması için fiziksel olarak zorlanmaz ve onun için de herhangi bir tasma kullanılmaz, böyle olunca yukarıda belirtildiği üzere klasik eğitim sistemindeki gibi tasmalı ve tasmasız olarak ikiye ayrılan temel ve ileri itaat eğitimi pozitif köpek eğitiminde yoktur.
5) Köpek eğitimini mutlaka profesyonel eğitimcinin mi yapması gereklidir?
Negatif pekiştirme ile yapılan köpek eğitiminde boğma ve türevi hertürlü tasma kullanılabileceği için bu eğitimi tecrübesiz birinin yapması köpeğe zarar verebilir. Bu tür eğitim, bu işi bilen tecrübeli kişiler tarafından yapılmalıdır. Pozitif köpek eğtimi ise köpeği zorlamadığından, herhangi bir tasma kullanılmadığından tecrübesiz kişilerinde bunu uygulamaya çalışmalarının köpeğe zararı olmaz. Olabilecek tek şey eğitimin başarısız olmasıdır.
6) Köpek eğitimine ne kadar para ödemeliyim? Alınan paralar gerçekten verilen hizmetin karşılığı mıdır?
Köpek eğitim ücretleri hizmeti verene göre değişmektedir. Eğitim için yüksek ücretler istenilebilmektedir. Eğitim hizmeti için ödediğiniz ücretin aldığınız hizmetin karşılığı olup olmadığını köpeğinz ile yaşamaya başladığınız zaman ne kadar uygulanabilir olduğu ile anlayabilirsiniz. Köpek eğitimi sadece bazı kişilerin uygulayabileceği özel yetenek isteyen birşey değildir. Köpeği gerçekten seven, sabırlı herkes yapabilir. Bunun için köpek eğitim ücretlerinin yüksek olması için herhangi bir sebep yoktur. Köpek eğitim ücreti günlük yaşamda sürücülük eğitimi, herhangi bir ingilizce, matematik dersi ve benzer hizmetlerin ücretleri ile aynı olabilir. Köpeğinizin eğitimi için herhangi bir hizmet almadan bu gibi hizmetlerin fiyatlarını öğrenip bir karşılaştırma yapabilirsiniz.
7 )Pozitif köpek eğitimi yaptığını söyleyen herkes gerçekten pozitifi köpek eğitimi yapmakta mıdır?
Hayır. Her pozitif köpek eğitimi yaptığını söyleyen pozitif köpek eğitimi yapmamaktadır. Bir kimsenin pozitifi köpek eğitimi yaptığından emin olabilmeniz için sizin de bu eğitimi bilmeniz gerekir. Pozitif pekiştirme ile yapılan pozitif köpek eğitimi hakkında bilgi sahibi olabilmeniz için bu konuyla ilgili kitapları okumanız yeterli olabilir. Bu konuda Türkçe kaynak bulmanız şu an için olanaksızdır. İngilizce olarak sitenin linkler bölümünde belirtilen kitaplar yardımcı olabilir. Pozitif köpek eğitimi yaptığını söyleyen birinin tasma kullanıp kullanmadığına bakabilirsiniz. Eğitimde köpek herhangi bir tasma veya daha başka yollarla öğretilmek istenen davranışı yapması için zorlanıyorsa yapılan bu eğitim pozitif pekiştirme kullanılarak yapılan pozitif köpek eğitimi değildir.
8) Pozitif köpek eğitiminde hiç ceza yok mudur?
Pozitif köpek eğitiminde ceza yoktur. Fakat pozitif köpek eğitimi ile ceza uygulanamaz diye de birşey yoktur. Ceza istenmeyen davranışların durdurulması ve tamamen bırakılması için uygulanır. Fakat ceza istenmeyen davranışı yok etmez. İstenmeyen davranışı; davranışa neden olan pekiştiricinin kaldırılması ile sönümleme (extinction) dediğimiz davranışın pekiştirilmemesi sonucu yavaş yavaş unutulması ve yapılmaması yok eder. Ceza istenmeyen bir davranış için uygulandığı zaman geçici bir süre için o davranışı durdurur fakat uzun süreli bir etkisi yoktur. Uzun süreli etkisinin devam etmesi için cezanın devamlı uygulanması gerekir. Ceza uygulanması durdurulduğunda istenmeyen davranış geri gelir. (trafik cezaları uygulamadan kaldırılırsa trafik suçlarında artış olur onun içindir ki cezalar kalkmaz ve devamlı uygulanabilir şekilde kalırlar.) Ceza uygulayarak istenmeyen bir davranışı durdurmak daha kolay olduğu zannedildiği için insanlar tarafından tercih edilir. Köpeklerdeki istenmeyen davranışlar için ceza uygulanacaksa bu mutlaka insanca olmalıdır ve köpeğe zarar vermemelidir. Fakat köpeğe ceza uygulayan bir kimsenin pozitif köpek eğitimi yaptığı söylenemez.
9) Köpeğe ceza vermeden onun yapmamasını istediğimiz davranışlarını durdurmamız, onu istediğimiz gibi eğitmemiz mümkün müdür?
Pozitif köpek eğitmi hakkında bilgi sahibi olmayanlar için dışarıdan bakıldığında köpeğe ceza vermeden istenmeyen davranışların durdurulması imkansız olarak görülebilir. Yeterli bilgiye sahip olmayanlar için pozitif köpek eğitimi devamlı ödül vererek, clicker kullanarak köpek eğitmek olarak görülür. Pozitif köpek eğitimi = clicker + ödül değildir.
Clicker ve yiyecek kullanılmadan da pozitif köpek eğitimi yapılır. Pozitif köpek eğitiminin nasıl olduğunu anlamak için öncelikle 1- Operant ve klasik şartlanma 2- İkincil pekiştiriciler ve köprü olarak kullanılmaları 3- Pekiştirme türleri ve programlaması (sabit aralarla, değişen aralarla, sabit oranlı, değişken oranlı gibi) 4- Ödül Olmayan işaret (No Reward Mark NRM) 4- Karşıt şartlanma 5- Sönümleme(extinction) 6- Biçimleme(shaping) 7- zayıflatma(fading) 8- Mola(timeout) 9- Davranış zincirleri 10- hedef çalışması (targeting) 11-Sistematik duyarsızlaştırma 12-uyarıcı kontrol gibi. Bunlar nedir, nerelerde ve nasıl kullanılmalı bilinmesi gerekmektedir. Pozitif köpek eğitiminde bütün bunlar yerine göre kullanılır ve köpek eğitilir. Pozitif eğitim gerektiği gibi kullanılırsa köpeği ceza verilmeden eğitmek mümkündür. Bunlar hakkında teorik bilgiye ulaşmak için sitenin linkler bölümünde tavsiye edilen kitaplardan faydalanabilirsiniz.
10) Elektrik şok tasmalar köpekler üzerinde hiç bir zaman kullanılmamalı mıdır?
Elektrik şoku veren tasmalar bazen davranış düzeltme için kullanılmaktadır. Örneğin avcı saldırganlığının önlenmesi için bu tasmalar bazen kullanılmaktadır. Fakat burada üzerinde durulması gereken ise davranış düzeltmenin bu işin uzmanı tarafından yapılmasıdır. Davranış düzeltmelerde genellikle uygulamalar davranışcı tıpta kullanılan ilaçlarla beraber yapılır. Onun için davranış düzeltme ile uğraşan kişinin bu ilaçları kullanmaya yetkisi olmalıdır. Özel reçete ile verilen bu ilaçları her veteriner hekim de verememektedir.
Bu tasmalar pozitif pekiştirme ile yapılan pozitif köpek eğitiminde kullanılmazlar. Davranış düzeltme köpek eğitimi değildir. Davranış düzeltme de köpeğin istenmeyen davranışlarını bırakması için çalışılmaktadır. Bu istenmeyen davranışlar köpeğin doğal davranışları olabileceği gibi sonradan kazandığı, ona karşı yapılan yanlış davranışlar veya bulunduğu ortamdan da kaynaklanıyor olabilir. Köpeklerde eğitim için elektrik şok tasmaların kullanılması insanca bir davranış değildir ve köpekde pek çok yan etkileri vardır. Bazı ülkelerde bu tasmalrın kullanılması yasaklanmıştır.
11) Eğitimli bir köpek her ne koşulda olursa olsun her komuta uyar mı?
Hayır uymaz. Köpek eğitiminde yüzde yüz garanti diye birşey yoktur. Köpeğiniz iler her an onun yabancı olduğu bir yere girebilirsiniz, köpeğinizin dikkati etrafındaki çeşitli şeylere yönelebilir. Bir an için sizin komutunuzdan daha fazla onu etkileyecek birşey dikkatini çekebilir ve komutunuz ikinci plana düşebilir. Komutlarınıza yüzde seksen doksan uyan bir köpeğe iyi eğitilmiş bir köpek denilebilir.
12) Köpeğim eğitmenine sevgi gösterilerinde bulunuyor bu o eğitimcinin köpeğime iyi davrandığı, eğitimde köpeğimin canını yakmadığına delil midir?
Hayır değildir. Köpeğinizin eğitimciye sevgi gösterilerinde bulunması onun o kişiden kötü muamele görmediği anlamına gelmez. Köpekler birisi tarafından sevilip bakılıyorlarsa ve gene aynı kişi tarafından canları yakılıp cezalandırılıyor, dövülüyor olsalar da o kişiye küsmezler, terketmezler ve gene aynı sevgi gösterilerinde bulunurlar.
13) Bir eğitmenin APDT’ye üye olması o eğitmenin güvenirliliğinin, iyi eğitmen olduğunun göstergesi midir?
Hayır değildir. The Association of Pet Dog Trainers (APDT) ve benzeri köpek eğitmenleri derneklerinin çoğu üyelerini denetlemezler, ne yaptıklarını takip etmezler. Üyelik ücretini ödeyen herkes bu derneklere üye olabilir.
14) Köpek eğitmeninden aldığım hizmet beklentilerimi karşılamadı, köpeğimin gerektiği gibi eğitilmediğine inanıyorum, ödediğim ücreti geri alabilir miyim? Ya da köpek eğitmeni ile ilgili herhangi bir sorunum olduğunda şikayet edebileceğim merci neresidir?
Köpeğinizi eğitime vermeden önce veya bir eğitmenle çalışmaya başlamadan önce eğitmen tarafından size vaat edilenlerin yerine getirilmediğini düşünüyorsanız yapacağınız birşey yoktur. Türkiye’de köpek eğitmenleri dernekleri bulunmamaktadır.
Böyle bir durumla karşılaşmamak ve kendinizi koruyabilmeniz için köpek eğitim ücretinin ödenmesi konusunda bir pazarlık yapabilir ve ücreti ders başına ödeyebilirsiniz. Eğer bir iki dersden sonra verilen hizmet isteklerinizi karşılamıyorsa eğitime devam etmeyebilirsiniz.